FETÖ’nün 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde 6 yıl geçmesine karşın yankıları hala sürüyor. Gözaltına alınan darbeci kumandanların ABD’li generaller tarafından “NATO’da birlikteydik” telaffuzlarıyla savunulmaya çalışılması hatırlarda.
Türkiye’yi yeni bir kaosa sürükleme planı, milletin sokaklara çıkarak darbecilere karşı kanları ve canları değerine duruş sergilemesiyle sekteye uğratıldı.
Asıl düşündürücü olan, kendilerine müttefik dediğimiz, ABD başta olmak üzere Batılı ülkelerin, darbecilerin başarılı olmasını umarcasına sessiz kalmasıydı.
15 temmuz’un Türk dış siyasetine etkisi
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Milletlerarası Bağlantılar Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. İsmail Şahin, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün Türk dış siyasetine tesirini AA Tahlil için kaleme aldı:
“15 Temmuz darbe teşebbüsü, yüklü olarak Türk demokrasisinin temel sıkıntıları ve aktörleri bağlamında ele alınıp tartışıldı. Bu doğrultuda darbe teşebbüsünün nedenleri ve sonuçları, iktidar ve muhalefet partileri ortasındaki uyuşmazlıklar, askeri vesayet, ulusal irade, laiklik, din ve siyaset üzere kavramlar etrafında sorgulandı. Halbuki darbe teşebbüsünün en çok etkilediği ve maksat aldığı alanlardan birisi de dış siyasetti.”
Neden dış politika
“Dış siyaset, en genel haliyle, bir ülkenin hudutları dışındaki dünyayla kurmuş olduğu alakaların idaresidir. Bu ilgilerin idaresinde iç siyasetteki gelişmeler de son derece ehemmiyet arz eder. Hakikaten iç ve dış siyasetin birbirinin devamı olduğu kabul edilen bir olgudur. Münasebetiyle dış ve iç siyaset ortasında daima etkileşim kelam mevzusudur. Bu yüzden dış siyaset, geniş bir hareket alanına ve tıpkı vakitte esnekliğe gereksinim duyar. O nedenle dış siyaset kararlarının tartışıldığı düzeneklerde mahremiyetin korunması temeldir.”
Yapılanma: Sistemi içeriden çökertmek
Türkiye’nin yer aldığı, dış müdahalelere açık, çatışma riski yüksek, global güçlerin ve otoriter rejimlerin varlık gösterdiği hassas bir coğrafyada bu mahremiyetin ehemmiyeti daha da fazladır. Çünkü Türkiye’nin ulusal güvenliğini tehdit eden iç ve dış tehlikelere karşı, mahremiyet konusunda gösterilecek bir zafiyet, ülke ismine telafisi güç ve imkansız kayıplara yol açabilir.
Diğer taraftan ulusal hudutların ve çıkarların koruması, bölgesel barış ve istikrarın korunması, yeterli komşuluk münasebetlerinin gözetilmesi üzere hiçbir milletin aleyhinde olmayan ve memleketler arası hukukun temel prensipleriyle bağdaşan bir dış siyasetin tatbikine halel getirmeyecek bir karar sistemin işlemesi, Türkiye’nin saygınlığı ve güvenilirliği bakımından epeyce mühimdir.
O halde Türkiye’nin, konuşlandığı bu netameli coğrafyada ulusal güvenlik ve ulusal çıkarlarına ait amaçlarına ulaşabilmesi, liyakatli, ulusal menfaatlere sadık, kanun, tüzük ve yönetmeliklerle belirlenen vazifelere aidiyet duyan kamu görevlilerin varlığına bağlıdır. Nihayetinde devletin başarılı bir dış siyaset izleyebilmesi, ulusal çıkarlarını ilgilendiren bahisler hakkında sağlıklı öngörülerde bulunabilmesi, terör örgütleri yahut öbür devletlerin beklenen atılımlarını gerçek hesaplayabilmesi üzere hassas görevlerin ifasında, bu takımların maddi ve manevi açıdan devletin menfaatlerine sıkı sıkıya bağlı olması gerektiği su götürmez bir gerçektir.
FETÖ, güvenlik sistemlerini amaç aldı
Türkiye, dış müdahale ve iç düzensizliklerle yorgun düşmüş bir coğrafyanın en kıdemli devletlerinden birisidir. Bu yüzden Türk dış siyasetinin ana karakterlerinden birisi olan bağımsızlığın müdafaası ve koruması, ülkenin global ve bölgesel rolünün tayininde epeyce belirleyici özelliğe sahiptir. Bu noktada güçlü ve aktif bir istihbaratın varlığı, Türkiye için son derece ehemmiyet arz eder. Çünkü başarısız devlet modellerinin, terör örgütlerinin ve de vekalet savaşlarının eksik olmadığı politik bir iklimde başarılı bir dış siyaset için güçlü bir istihbarat teşkilatı gereklidir. Bu nedenle Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ); Ulusal İstihbarat Teşkilatı (MİT), Dışişleri, Ulusal Savunma ve İçişleri Bakanlığı üzere kritik ünitelere eleman yerleştirmeye çalışarak devletin ulusal güvenlik sistemlerinde zafiyetlerin oluşmasına sebep oldu.
Mahrem bilgiler dışarı sızdırıldı
İddialar dikkate alındığında, bu durumun iki açıdan Türkiye için önemli problemler doğurduğu anlaşılıyor. Birincisi, ulusal güvenliğe ait mahrem bilgiler dışarıya sızdırılarak diplomasinin esneklik ve hareket alanı daraltıldı. İkincisi ise kritik vazifelerdeki FETÖ mensupları vasıtasıyla üretilen aldatıcı bilgi ve dokümanlarla devletin yanlış kararlar alması sağlandı.
FETÖ’nün PKK’ya istihbarat takviyesi ve Karlov suikastı
FETÖ’ye ait yargı kararları, Ulusal Güvenlik Şurası (MGK) açıklamaları, basında yer alan haberler ve akademik çalışmalar dikkate alındığında, bunların tamamında, “söz konusu yapının casusluk faaliyetlerini de kapsayan organize bir örgüt olduğunu” belirten birçok söze rastlamak mümkün. Bu bağlamda terör örgütü PKK’ya sızan emniyet ve MİT vazifelilerinin listesini PKK yöneticilerine verdiği öne sürülen örgüt mensuplarının çıkarıldıkları mahkemelerce tutuklanması, işin üstte bahse bahis edilen istikametine ışık tutması bakımından değerli bir ayrıntıdır. Bunun yanı sıra FETÖ’nün PKK’ya istihbarat dayanağı verdiği ve Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Andrey Karlov suikastını tertiplediği halindeki olaylar dikkate alındığında, mevzunun ulusal güvenlik ve dış siyaset yükü, en saf haliyle görünürlük kazanır.
Kalkışma: Sistemi dışarıdan çökertmek
Türkiye, 2000’li yılların başlarından itibaren ülkenin ulusal çıkarlarını ilgilendiren Kıbrıs sorunu, Avrupa Birliği üyeliği, Ermeni sorunu, PKK ile çaba, Arap Baharı, Suriye, Doğu Akdeniz ve Ege Denizi meseleleri üzere birçok başlıkta NATO ittifakı içerisindeki müttefikleriyle önemli uyuşmazlıklar yaşamıştır. Bununla birlikte Ankara’nın klâsik dış siyasetin dışında aktivist bir çizgiye yönelmesi ve bu bağlamda ABD ile NATO’nun global çıkarları yerine bölgesel güvenlik ve iş birliğine öncelik vererek Ankara merkezli ulusal ve bağımsız dış siyaset izleme tarafında adımlar atması da müttefiklerince güzel karşılanmamıştır.
“Türkiye, NATO’dan uzaklaşıyor” eleştirileri
Ancak Türkiye’nin dış politik münasebetlerinde, “fikr-i sabit” bir manzaradan uzaklaşarak ulusal çıkar odaklı bir rotaya gerçek dümen kırması “Osmanlıcılık”, “eksen kayması”, “yayılmacılık” üzere gerçek dışı yakıştırmalarla yaftalanmış ve böylece Türk dış siyasetinde yaşanmakta olan dönüşüm, ısrarla göz gerisi edilmiştir. Halbuki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki hükümetin Batılı müttefiklerden temel beklentisi, Türkiye’nin çıkarlarını dikkate almayan müttefiklik alakasının revize edilmesini ve bu sayede Doğu Akdeniz, Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da Türkiye’yi de dikkate alan daha rasyonel stratejilerin üretilmesini sağlamaktı. Ama Batılı müttefikler, Ankara’nın bu taraftaki haklı taleplerini ve hareketlerini anlamak yerine, “Türkiye NATO’dan süratle uzaklaşıyor.” halindeki ontolojik tenkitlere sponsorluk yapmayı tercih etti.
“NATO yörüngesinden çıkmaya meyilli iktidar, FETÖ eliyle cezalandırıldı”
Bu tenkitlerin ağır bir halde yükseldiği bir atmosferde, 15 Temmuz darbe teşebbüsünün patlak vermesi, darbede ABD’nin parmağı olduğu savlarının kamuoyunda güçlü halde yer bulmasını sağladı. Bu tezlere nazaran, “Türkiye’deki iktidar, NATO yörüngesinden çıkma eğiliminden ötürü FETÖ eliyle cezalandırıldı.” İşte bu nedenle, darbe teşebbüsü sırf bir iktidar değişimi olarak değil de Türkiye’nin bağımsızlığını ve egemenliğini tehdit eden bir olay olarak görüldü. Münasebetiyle sonraki süreçte, Türkiye için tekil hakikat, kendi toprakları üzerinde kayıtsız kuralsız bağımsızlığını ve egemenliğini tekrar tesis etmek ve bu bağlamda Türk dış siyasetinde yaşanmakta olan dönüşüme sadık bir dış siyaset izlemek oldu.
Amaç, Türk dış siyasetini “NATO ayarlarına” döndürmekti
Dış siyaset zaviyesinden bakıldığında, 15 Temmuz kalkışmasının, devlet ismine değil de FETÖ ismine çalışan kamu vazifelilerinin tüm uğraşlarına karşın NATO yörüngesinde bir türlü tutulamayan Türk dış siyasetini yeniden “NATO ayarlarına” döndürmek gayesiyle yapıldığı söylenebilir. Darbe teşebbüsünün başarılı bir biçimde bertaraf edilmesiyle Türkiye bir taraftan güvenlik boyutu ağır basan bir dış siyaset çizgisine yönelirken, öteki taraftan kendi güvenliğini temin edecek savunma sanayi yatırımlarına sürat verdi. Diplomasinin daralan esnekliğini tekrar genişleterek ideolojik olmayan çok istikametli bir dış siyasetin izlerini sürmeye devam etti. Her iki bahiste elde edilen başarılardan ötürü Türkiye, NATO içinde daha öz inançlı bir rol oynamaya başladı.
Türkiye’yi yalnızlaştırma gayretleri da başarısız kaldı
Darbenin başarısızlığı sonrasında Türkiye’yi yalnızlaştırma ve dışlama halinde ortaya çıkan aksiyon şekli da bir sonuç getirmedi. Özellikle artan sert ve yumuşak gücünün tesiri, iç sistemlerde sağlanan ahenk ve değişen jeopolitik sayesinde Türkiye, Ankara merkezli yaklaşımıyla Batı ittifakının saygın lakin bir o kadar dikkate alınan bir müttefiki haline gelmeyi başardı.”
News
