Kaza ne vakit meydana geldi?
Bartın’ın Amasra ilçesinde bulunan Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Amasra Kurumundaki patlama dün saat 18.15 sıralarında meydana geldi. Patlamanın çabucak akabinde madenden çıkan çalışanlar, büyük bir patlama ve toz bulutu gördüklerini söylediler. Madene giren kurtarma takımı de şiddetli patlamanın izleriyle karşılaştı. Grupta yer alan madenci Emrah Açıkgöz, “İçeride inanılmaz karbonmonoksit gazı vardı. Elimizdeki sensörler bile ikaz vermeye başladı. Patlama, rayların üzerindeki vagonları bile duvarlara çarpmış. Alışılmış göz gözü görmüyor, ağır bir duman da var” dedi. Açıkgöz, eksi 350 kotunda ayağa ulaşmaya çalıştık, orada güç da olsa maalesef birinci şehidimize ulaştık ve pak havaya indirdik, İkinci arkadaşları için tekrar aygıtları kuşandıklarını belirten Açıkgöz, “50-60 metre ileride ona da ulaştık, maalesef o da şehit olmuştu. Orada karbonmonoksit gazı ağır biçimde devam ettiği için artık pak havaya çıktığımız yerlerde bile karbonmonoksit görmeye başladık.Patlama, rayların üzerindeki vagonları bile duvarlara çarpmış. Natürel göz gözü görmüyor, ağır bir duman da var. El ele tutuşa tutuşa gittik, arkadaşlarımıza ulaştık” tabirlerini kullandı.
Kurtulanlar ne anlattı?
Başka bir maden çalışanı Aydın Kalaycı, patlama sırasında yaşananları şu formda anlattı:
“Büyük bir patlamayla birlikte her taraf birbirine karıştı. Ocakta üretim yapan arkadaşlarımız, bu patlamadan en çok etkilenen arkadaşlarımızdır. Ben 2 dakika ile kurtuldum. Şayet 2 dakika daha geride olsaydım, ben de gidiyordum. Tavanda bulunan su torbaları patlama sırasında perde vazifesi yapıyor, bizim ardımızda kaldı, biz de onun gerisinde olduğumuz için kurtulduk.”
10 yıllık maden çalışanı Öner Özmen ise arama kurtarma gayesiyle şefleriyle ocağa indiklerini, madene indiklerinde genizleri yakan gazla karşılaştıklarını anlattı. Özden’in verdiği bilgiler şöyle:
“Yaklaşık 3 kilometre yürüyerek eksi 350 kotuna indik. Bant sistemimiz vardı, onlar dağılmış. Gaz, genizleri yakıyordu. Gittiğimizde arama kurtarmalar, amirlerimiz ve müdürlerimiz zati olay yerindeymiş. Arkadaşlarımızın yanlarına biz de gittik.Vardiyaya da kalabilirdim. Buradan saat 4 üzere çıktım hatta işe giden arkadaşlarımla vedalaştım. Vedalaştım derken; bir arkadaşımız vardı, elbisemi almaya gelmiştim, onu gördüm. Güzel işler dedik birbirimize, gülerek gitmiştik. Mesaiye kalabilirdik. Olayı duyar duymaz bütün madenci arkadaşlarımız, burada omuz omuza çalıştıkları arkadaşlarını kurtarmak için seferber oldu, aşağıda hala çalışıyorlar. Herkes canla başla çalışıyor. Her türlü tedbir alınıyor lakin beklenmedik, ani durumlar oluyor. Ani durumlarda birtakım şeyler gelişiyor. Oksijen aygıtlarımız, şahsî gözetici aletlerimiz, her şeyimiz var, tamdır yani. Bunların denetlenmesi de yapılıyor. Her türlü tedbir alınıyor, onlarda zahmet yok ancak grizu farklı bir şey.
İşletmeye yakın bir madende çalışan ve yardım için olay yerine gelen Emrah Açıkgöz, kurtarma takımında olduğunu, patlamayı duyar duymaz olay yerine geldiklerini anlattı. Yetkililerle bilgi alışverişi yaptıktan sonra ekipmanlarla aşağı inip patlamanın olduğu bölgeye ulaştıklarını aktaran Açıkgöz, “Bölgede ağır karbonmonoksit gazı vardı, cihazlarımızı kuşandık. ‘Aşağıda iki bölge var’ dediler. Biz yangın olmayan bölgedeydik. İçeride inanılmaz karbonmonoksit gazı vardı. Elimizdeki sensörler bile ihtar vermeye başladı. Eksi 350 kotunda ayağa ulaşmaya çalıştık, orada güç da olsa maalesef birinci şehidimize ulaştık ve pak havaya indirdik.” dedi.
Patlama neden yaşandı?
Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, patlamanın nedeni olarak grizuyu gösterdi. Dönmez, birinci açıklamasında şu bilgileri verdi. “Yaralılarımız var. Arkadaşlarımızın yaptığı birinci değerlendirmelere nazaran grizu patlaması olduğu biçiminde. Fayton dediğimiz küçük raylı sistem galerilerin bir kısmına ulaşıyor. Bütün arama kurtarma grupları misyon başında rastgele eksikliğimiz yok. Daima uyum içindeyiz. Birinci değerlendirmeler grizu patlaması olduğu istikametinde. 10-11 personel, yangının devam ettiği bölgede. 4-5 emekçimizin de göçüklerin olduğu bölgede olduğunu kıymetlendiriyoruz.”
Patlama sonrası neler yapıldı?
Saat 18.15 sıralarında yaşanan patlamanın akabinde madene tekrar evvel işletmedeki emekçiler indi ve arkadaşlarını aramaya başladı. Kurtarma takımları bir müddet sonra işletmeye ulaştı. Birinci gelen bilgiler patlamanın nedenine ait net bilgiler içermedi, trafo patlaması yahut bu tıp patlamaya bağlı bir kazadan kelam edildi daha sonra olayın gerçek boyutu ortada çıktı. Türkiye’nin birçok yerinden arama kurtarma takımları bölgeye hareket etti. Yerin 350 metre altına ulaşmak için kurtarma grupları madene girmeye başladı. Kazadan çabucak sonra 18 emekçinin ömrünü yitirdiği açıklandı, can kaybı yükselmeye başladı ve evvel 26’ya akabinde 14 madencinin de cansız vücuduna ulaşılmasının akabinde 40’a yükseldi.
Grizu nedir?
Genellikle kömür ocaklarında görülen bu gaz, kömürün oluşumundan itibaren kömürün içerisinde yahut damarı çevreleyen kayaçların ortasında sıkışmış olarak bulunabilir. Renksiz, kokusuz, tatsız ve zehirli olmayan metan, yeraltı maden işletmeleri için yüksek tehlike içeren patlayıcı bir gazdır. Yeraltı maden havasında % 4 -15 metan bulunduğu durumlarda grizu patlaması gerçekleşebilir.
Kömür madenlerinin kabusu olan grizu, Türkiye’de de sık sık görülmekte. Bilhassa yaşlı kömür damarlarında grizu riski yüksektir. Metan, etan, propan, bütan ile hidrojen, karbonmonoksit üzere bütün yanıcı gazları bünyesinde bulunduran hava, patlayıcı özellik gösterir. Bunların en kıymetlisi hidrokarbonlar ve bilhassa metan olup, metan ile havanın karışımı madencilikte “grizu” olarak isimlendirilir. Metanın tek başına yanması (metan patlaması) sırasında karbonmonoksit oluşmaz. Lakin metanın yanması kömür tozunun bulunduğu ortamda meydana gelirse, son basamakta kömür tozu patlaması olur ve bol ölçüde karbonmonoksit oluşur. Kömür madenlerindeki kömür damarlarından metan gazı açığa çıkabilmektedir. Bu nedenle madenlerde metan gazı dedektörleri bulunmakta ve metan gazı düzeyi aşikâr bir pahanın altında tutulmaya çalışılmaktadır. Madenlerin havalandırılması, metan gazı yoğunluğunun muhakkak bir düzeyin altında tutulması ve oksijen ölçüsünün belli bir düzeyin üzerinde tutulması açısından yaşamsal ehemmiyet taşımaktadır. Madenlerde metan gazı birikmesini engellemek için kullanılan bir öteki usul metan drenajlarıdır. Metan drenajı, kömür ocaklarında damar ve katmanlardan ocak atmosferi içine nüfuz eden grizunun çalışma alanı dışına atılmasında kullanılan bir metottur.
Grizuya karşı ne yapılır?
Normal şartlar altında katı bir kömür kesimi yanıcıdır. Fakat, ufalanarak ince toz haline getirildiğinde tutuşucu ve patlayıcı bir hal alır. Kömür tozu patlamaları üzerinde yapılan araştırmalar ve yaşanan olaylar aşağıdaki değerli bulguları ortaya çıkarmıştır. Kömür tozu küçük bir metan patlamasını büyük bir patlamaya dönüştürebilir. Ayrıyeten, yanan bir toz bulutunun alevi bir gaz birikintisine ulaştığında gazı patlatabilir. İnce ve kuru kömür tozlarının varlığı grizunun alt patlama hududunu daha aşağıya indirebilir. Patlama kömür tozunu da içeriyorsa değerli ölçüde karbonmonoksit gazı oluşabilmektedir. Toz patlamasının olabilmesi için havada askıya geçmiş bir toz bulutunun ateşleyici bir kaynakla temasa geçmesi gerekmektedir. Araştırmalar ocaklarda metan-hava karışımlarını patlatabilecek her türlü kaynağın bir toz bulutunu da patlatabileceğini göstermektedir. Lakin ocakların en tozlu yerlerinde bile askıdaki tozlar patlayıcı bir toz bulutu oluşturamazlar. Patlama için kıymetli olan tavan, taban ve yan duvarlarda birikmiş olan toz olup, bunun bir darbe tesiriyle gruplanarak havaya karışması gerekmektedir. Yani bir patlamanın olabilmesi için çökmüş tozu havalandıracak bir etken ile bulutu ateşleyecek etkenin bir ortaya gelmesi gerekmektedir. Bu açıdan kömür madenleri öbür madenler ortasında en çok kazanın yaşandığı ve bu kazaların sonucunda çok sayıda mevtle karşılaşılan bir alandır. Yasalar doğrultusunda, metan’in havada bulunma oranı, hacimce %1’dir. Bu düzeye ulaşıldığında hemen tedbir alınması gerekmektedir. Şayet %1 üzerine çıkarsa bu karışım, maden ocağı hemen boşaltılmalıdır. Grizu, öbür bir deyişle metan-hava karışımı olarak da adlandırılabilinir. %5 – %15 ortası metan ile havanın birleşmesinden oluşan bu karışım, 650 santigrat derecede de 2 fazlı bir yanma gerçekleştirir. Bu karışım evvel ani biçimde genleşir, daha sonra patlama merkezine hakikat çok büyük bir kuvvetle gazı sıkıştırır. Büyük tahrip gücüne ve yıkım tesirine sahip bir patlamadır.
Madende patlama sonrası neler yaşanır?
Madenlerde kullanılan üretim biçimlerinden biri oda topuk usulüdür. Temel olarak, cevherin üretimi sırasında, madenin üzerinde oluşan yükü dengelemek için bırakılan topuklar ve üretimin gerçekleşmiş olduğu odalardan oluşur. Oda topuk tekniği genelde kömür, demir ve bakır madenlerinde tercih edilir. Formülde en değerli olan, topukların boyutlarıdır. Bırakılan topuklar çok küçük olursa, tavanın oluşturduğu yükü dengeleyemez ve maden çöker. Lakin topuklar çok büyük bırakılırsa, üretilmesi gereken cevher ocak içinde bırakılacağından, yapılacak üretimin ölçüsü azalır. Zayıf topuklardan birinin çökmesi durumunda etraf topuklara daha fazla yük düşeceğinden, çökme, domino üzere yayılabilir. Patlama sonrasında tüneller çökmeye başladığı için bütün madeni tesirler.
Patlama yaşanan maden nerede?
Bartın’da grizu patlaması meydana gelen maden ocağı, Türkiye Taşkömürü Kurumuna bağlı bir işletme. 300 ile 350 metre derinliğine kadar tüneller bulunan maden uzun yıllardır işletiliyor.
News
