Pakistan’ın, ülkede yaşanan yıkıcı sel felaketi nedeniyle iklim değişikliğine sebep olan ülke ve şirketlerden tazminat talep edebileceği bildirildi.
Bilim insanları, Pakistan’da yıllık yağış ortalamasının 3,5 kat üzerinde gerçekleşen muson yağmurlarında iklim değişikliğinin tartışmasız bir rolünün olduğunu belirtiyor.
Küresel karbon salımında yüzde 0,8 hissesi olan Pakistan’ın sel felaketi sonrası karşı karşıya olduğu hasarın maliyetinin 30 milyar doların üzerinde olduğu kestirim ediliyor.
Bu ölçü, ülkenin gayrisafi yurt içi hasılasının yüzde 10’undan fazlasına tekabül ediyor.
Sel sonrası hasara uğrayan yahut yıkılan 2 milyondan fazla konutun, yaklaşık 24 bin okulun, 1500 sıhhat tesisinin ve 13 bin kilometre yolun tamir edilmesi yahut tekrar yapılması gerekiyor. Ülkede yıkılan öbür yapılar ortasında çok sayıda köprü, otel ve baraj da yer alıyor.
İKLİM ADALETİ TARTIŞMALARI
Pakistan’daki bu yıkım, iklim adaleti üzerine tartışmaları alevlendirdi. İklim değişikliğine büyük katkı sunan güçlü ülkelerin, iklim değişikliği sebebiyle ziyan gören fakir ülkelere tazminat verip vermemesi tartışılıyor.
Bu fikir, gelişmiş ülkeler tarafından reddediliyor. Ama Pakistan ve başka gelişmekte olan ülkeler, gelecek ay Mısır’da yapılacak Birleşmiş Milletler (BM) İklim Değişikliği Taraflar Konferansı’nda (COP27) bu mevzuyu önemli halde gündeme getirmeyi planlıyor.
Pakistan Dışişleri Bakanı Bilaval Butto Zerdari, geçen ay Birleşmiş Milletler 77. Genel Şurasında yaptığı açıklamada, büyük ülkelerin endüstrileşmesinin bedelini 33 milyon Pakistanlının hayat ve geçim kaynaklarıyla ödediğini söylemişti.
İklim Değişikliği Bakanı Şeri Rehman ise varlıklı ülkelerin iklim değişikliğinden etkilenen ülkelere tazminat borcu olduğunu vurgulamıştı.
GELİŞMİŞ ÜLKELERDEN TAZMİNAT TALEPLERİNE RET
Gelişmiş ülkeler ise tazminat ile ilgili her şeyi reddederken, bu durumun öteki ülkelerin iklimle ilgili argümanlarına kapı aralayacağından korkuyor.
İskoçya’nın Glasgow kentinde geçen sene düzenlenen Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Taraflar Konferansında (COP26) ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri, kayıp ve hasarlar için fakir ülkelere tazminata yönelik fon talebini reddetmişlerdi.
TAZMİNATIN YASAL ZEMİNİ
Hollanda’daki Leiden Üniversitesinde Milletlerarası Kamu Hukuku kolunda öğretim üyeliği yapan Margeretha Wewerinke-Singh, büyük ülkelerin sorumlulukla ilgili son derece telaşlı olduğunu ve sorun çözülmeyeceği için bir noktada muahedeye varabileceklerini söyledi.
Wewerinke-Singh, bu bahisle ilgili yasal seviyede bir temel olduğunu belirterek, memleketler arası hukukun “devletlerin öteki ülkelerin etraflarına ziyan vermeme yükümlülüğü olduğunu” söylediğini tabir etti.
Bu tıp ihlallerin ziyan gören ülkelerdeki durumu düzeltme yahut bu ülkelere tazminat vermeyi tetikleyebileceğini vurgulayan Wewerinke-Singh, Pakistan’ın iki seçeneği olduğuna işaret etti.
Wewerinke-Singh, İslamabad’ın Milletlerarası Adalet Divanı (ICJ) üzere memleketler arası kurumlar aracılığıyla varlıklı devletlerin peşine düşebileceğini lakin ABD ve Çin üzere karbon salımına en çok katkı sunan ülkelerin ICJ’nin yargı yetkisini tanımadığını belirtti.
Son olarak Wewerinke-Singh, Pakistan’ın ulusal mahkemelerde devletlere yahut fosil yakıt şirketlerine karşı dava açabileceğini aktardı.
PAKİSTAN “AHLAKİ ZORUNLULUĞU” ÖNE ÇIKARIYOR
İslamabad idaresi ise tazminat talep etmek yerine güçlü ülkelerin iklim değişikliğinin kurbanı olan Pakistan’a yardım etmesini ahlaki bir mecburilik olarak öne çıkarıyor.
Pakistan, uzun sürmesi mümkün bir davayla varlıklı ülkelerin tazminat endişelerini körüklemek yerine, BM takviyeli bir bağış konferansıyla gereksinim duyduğu finansmanı elde etmeyi hesaplıyor olabilir.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNDE PAKİSTAN’IN ROLÜ
İklim değişikliği ve afetleri uzmanı Ayşe Sıddıki, yıkımın büyük sorumluluğunun iklim değişikliğine sebebiyet verenlere ilişkin olduğunu lisana getirerek, Pakistan’ın da burada sorumlu olduğuna işaret etti.
Sıddıki, Pakistan’in 2017’de ulusal sel müdafaa planını onayladığını lakin bunu uygulamadığını anımsatarak, “Dünya Bankası Belucistan’da sel müdafaa projeleri için 200 milyon dolar kredi sağladı lakin Pakistan’ın uygulamadaki yetersizliği sebebiyle bu askıya alındı. Projelerin bu ay tamamlanması gerekiyordu.” dedi.
En büyük sorunun sel bölgelerindeki sınırsız yapılanmalar ve Pakistan’ın İndus Irmağı Vadisi boyunca büyük baraj ve kanalizasyon sistemlerine güvenmesi olduğunu belirten Sıddıki, sel sularını durdurmaya çalışan mega projelerin yıkımı daha da kötüleştirdiğini lisana getirdi.
Pakistan’ın iklim değişikliğiyle çaba stratejisini yazanlardan Daniş Mustafa ise 2010’da yaklaşık 2 bin kişinin vefatına yol açan selden bu yana rastgele bir ıslahatın yapılmadığını vurgulayarak, doğal drenaj sisteminin önündeki manilerin kaldırılmasını ve sel bölgelerine mesken inşa edilmesinin önlenmesini tavsiye etti.
News
