ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi, dört gün sürecek Asya cinsine çıktı.
Bu ziyarete ait, cevabı en çok merak edilen mevzu ise Pelosi’nin Çin ile ihtilaflı Tayvan’ı ziyaret edip etmeyeceğiydi.
ABD’de Beyaz Saray Sözcüsü Çin ile artan tansiyona karşın, Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi’nin uçağının Tapei’yi indiğini duyurdu.
PELOSİ: TAYVAN HALKIYLA DAYANIŞMAMIZ HER ZAMANKİNDEN DAHA ÖNEMLİ
Konuyla alakalı açıklama yapan Pelosi, “Tayvan ile görüşmelerimiz, müttfiğimize verdiğimiz dayanağı doğrulamamıza ve ortak çıkarlarımızı desteklemeye odaklanacaktır. ABD’nin Tayvan ile dayanışması, bugün her zamankinden daha değerlidir. Ziyaretimiz ABD’nin siyasetiyle çelişmiyor” dedi.
“ABD ATEŞLE OYNUYOR”
Çin ise ziyarete yansılı… Çin Dışişleri Bakanı Wang, “ABD’li siyasetçiler Tayvan konusunda açıkca ateşle oynuyor” dedi. Wang, “Bu ABD’li siyasetçilerin sonu düzgün olmayacak” tabirlerini kullandı.
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü ise Pelosi’nin Tayvan’ı ziyaret etmesi halinde Çin ordusunun buna kayıtsız kalmayacağını belirtmişti. Sözcü, ziyaretin önemli sonuçları olabileceği konusunda ABD’yi uyarmıştı.
ÇİN SAVAŞ UÇAKLARI HAVALANDI
Öte yandan Çin’e ilişkin savaş uçaklarının Tayvan Boğazı’nı geçtiğini bildirdi.
Pelosi’nin uçağının rotası adım adım takip edildi.
PROGRAMDA YOKTU
Resmi açıklamaya nazaran Pelosi’nin ziyaret programında Tayvan yoktu. Lakin Amerikan yayın kuruluşu CNN’in Tayvanlı ve Amerikalı yetkililere dayandırdığı haberine nazaran Pelosi, Çin ile ihtilaflı Tayvan’a geçecek; hatta adada bir gece kalacak.
Ziyaret gerçekleşirse Pelosi, 25 yıl sonra Tayvan’a giden ikinci Temsilciler Meclisi lideri olacak.
RUSYA: PROVOKASYON
Konuyla ilgili Rusya’dan da bir kıymetlendirme var. Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Zaharova, ülkesinin tek Çin prensibini desteklediğini ve Tayvan’ın bağımsızlığına karşı çıktığını söyledi. Zaharova, Pelosi’nin muhtemel ziyaretini de provokasyon olarak nitelendirdi.
KRİZİN NEDEN YAŞANIYOR?
Tayvan Boğazı, Çin’de iç savaşın sona ermesini izleyen 10 yılda ana karada ve Ada’da kurulan farklı hükümetlerin güçleri ortasında direkt çatışmaların yaşandığı cephe çizgisi oldu.
Tayvan, İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde Çin’de çıkan iç savaştan bu yana Çin ana karası ile Ada’daki hükümetler ortasında egemenlik ihtilafı kaynaklı askeri tansiyonlara sahne oluyor.
Tayvan ile Çin ana karası ortasındaki cepheleşme, 1949’dan bu yana geçen 70 yılı aşkın müddette bölgede çok sayıda çatışma ve askeri tansiyona sebep oldu. Evvelce Portekiz sömürgesi olup “Formoza” ismiyle bilinen Ada, Pasifik Okyanusu’nun batı kıyısında, Amerikalı tarihçi ve askeri strateji uzmanı Alfred Thayer Mahan’ın büyük güçlerin deniz hakimiyeti stratejilerinin temelini oluşturduğunu öne sürdüğü, okyanusun dar geçitlere ve boğazlara bağlandığı “daralma noktalarının” en kıymetlilerinden biri olarak öne çıkıyor.
Güney Çin Denizi ile Doğu Çin Denizi ve Filipin Denizi ortasındaki kritik geçiş noktasında bulunan Ada, dünya ticaretinin yaklaşık üçte birinin güzergahı olan bir bölgenin merkezinde yer alıyor.
İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinin akabinde, Tayvan’da 1895’teki Birinci Çin-Japon savaşından bu yana süren Japon işgali son buldu. Ada, o sırada Çin Cumhuriyeti’nde iktidarda olan Milliyetçi Parti (Koumintang/KMT) himayesine girdi.
Bu devirde Ada’nın yerli halkı ile Koumintang idaresi ortasında tansiyonlar meydana geldi. 1947’de, “28 Şubat” olayı olarak anılan isyan teşebbüsü Milliyetçiler tarafından kanlı biçimde bastırıldı.
O periyotta, ana karada Çin Komünist Partisi (ÇKP) ile KMT ortasında kanlı bir iç savaş patlak verdi. Savaş, 1949’da Komünistlerin kesin zaferiyle sonuçlandı. Mao Zıdong önderliğindeki ÇKP, 1 Ekim’de Pekin’de Çin Halk Cumhuriyeti’nin (ÇHC) kuruluşunu ilan etti.
Yenik düşen KMT mensupları ise Komünistlerin deniz gücünün zayıf olmasından yararlanarak Tayvan Adası’na çekildi. Çan Kay-şek önderliğindeki partizanlar, 1912’de kurulan Çin Cumhuriyeti’nin (ÇC) egemenliğinin Ada’da devam ettiğini ileri sürerek Aralık 1949’da Taipei’yi süreksiz başşehir ilan etti.
Taraflar ortasındaki savaş hali 1979’a kadar sürdürdü. Birinci olarak KMT güçleri Haziran 1949’da tüm Çin limanlarının kapatıldığını ilan ederek, bölgeden geçen yabancı gemilere müdahaleye başladı. O yıllarda Çin ana karasında demir yolu ağı yaygın olmadığından bu müdahale kuzey ve güney Çin ortasındaki ticareti sekteye uğrattı.
ÇHC’nin ilanının çabucak akabinde Komünistler Ekim 1949’da Tayvan Boğazı’nda KMT denetimindeki Kinmen (Quemoy) Adaları’na hücum başlattı. Milliyetçiler saldırıyı püskürterek Komünistlerin Tayvan’a ilerlemesini önledi.
Komünistler sonraki yıl düzenledikleri taarruzlarda ise başarılı oldu. Nisan 1950’de güneybatıdaki Hainan Adası’nı, mayısta Cıciang eyaleti açığındaki Couşan Adası’nı, ağustosta ise Guangdong eyaleti açığındaki Vanşan Adası’nı ele geçirdi.
Koumintang, ana karadaki Fucien eyaleti kıyısında denetim ettiği adaları, gelecekte Komünistlere karşı düzenleyeceği bir harekatın sıçrama tahtası olarak görüyordu.
Komünistlerin 3 Eylül 1953’te Kinmen Adaları’nı bombalamaya başlayıp tıpkı anda Doğu Çin Denizi’ndeki Daçen Adaları’nı tehdit etmesiyle Birinci Tayvan Boğazı krizi patlak verdi.
ÇHC’nin 20 Ocak 1955’te Doğu Çin Denizi’ndeki Yicangşan Adaları’nı KMT’den geri alması üzerinde ABD Kongresi, 24 Ocak’ta devrin ABD Lideri’ne Çin Cumhuriyeti’nin deniz çok topraklarını müdafaa yetkisi veren “Formoza Kararı”nı kabul etti.
İkinci Dünya Savaşı boyunca Çan Kay-şek önderliğindeki Milliyetçi Parti güçlerini bilfiil destekleyen ABD, birinci defa Tayvan konusunda kendine bir çeşit garantör rolü biçiyordu.
News
