Adet öncesi gerginlik sendromu (PMS) nedir? PMS döneminde neler yapılabilir?
Premenstrüel sendrom bayanlarda adet döngüsünün yumurtlama işlevinden sonra başlayan, geç luteal faz denilen devirde göğüslerde şişkinlik, baş ağrısı, halsizlik ve kilo alımı üzere fizikî ve depresif his durum, irritabilite, gerginlik üzere ruhsal belirtilerle kendini ortaya koyan bir tablodur.
Bu tablo tipik olarak mensturasyonun başlamasıyla ortadan kalkar. Bu sendrom bayan popülasyonun yüzde 80’inde görülmekle birlikte yaklaşık yüzde 5’lik dilimde yer alan bayanlarda klinik olarak manalı olacak biçimde şiddetli geçmektedir.
Farklı rahatsızlıklarla benzeri özellikler gösteren PMS’nin ayırıcı teşhisinin yapılması gerekiyor. İlaçlı ve ilaçsız tedavi metotları bulunan PMS’nin olumsuz tesirleri hayat şeklinde yapılacak değişikliklerle hafifletilebiliyor.
PMS'İN NEDENLERİ NELERDİR?
PMS nedenlerini bulmaya yönelik çalışmalar bu tablonun altında yatan faktörleri tam olarak ortaya koyamamıştır. Fakat birtakım teoriler mevcuttur. Ovülasyonu (Yumurtlamayı) baskılayan kimi hormonların verilmesi halinde PMS belirtilerinde gerileme olmaktadır. Buna nazaran üreme hormonları PMS'ye neden olabilir lakin bu rolün ne olduğu açıklanamamıştır.
PMS'nin bu hormonlar ile hudutlarda iletimi sağlayan birtakım hususların ortak hareket etmesi sonucu ortaya çıktığı tarafında güçlü bulgular vardır. En çok suçlanan hususlar GABA ve serotonin ismi verilenlerdir. Birtakım araştırmacılar ise kalsiyum ve magnezyum istikrarındaki bozukluğun PMS tablosuna yol açtığına inanmaktadırlar. Bu iki mineralin bedendeki dağılımı hudut hücreleri ortasındaki irtibatı etkileyerek tabloya neden olabilir.
Bu araştırmacılar PMS'li bayanlarda magneyum eksikliği ya da kalsiyum fazlalığının şikayetleri yarattığını öne sürmektedirler. PMS'yi yaratan bir başka neden de stress hormonlarıdır. Bu hormonların fazlalığı şikayetlerin daha ağır yaşanmasına neden olabilir. PMS etiyolojisinde bedende salgılanan çabucak hemen tüm hormon ve unsurlar suçlanmaktadır. Lakin kanıtlanmış bir neden bulunamamıştır.
PMS BELİRTİLERİ NELERDİR?
Adet öncesi gerginliğin belirti ve semptomları duygusal ve davranışsal belirtiler ile fizikî semptomlar olarak iki kümeye ayrılabilir.
Duygusal ve davranışsal belirtiler:
-Depresyon
-Halsizlik
-Aşırı uyuma
-Çevreye ilginin azalması
-Duygu durum dalgalanmaları
-Cinsel istek artışı
-Sinirlilik, gerginlik, telaş ve dikkat azlığı
-İştah değişiklikleri ve yemek istekleri
-Sosyal çekilme
Fiziksel belirtiler:
-Memelerin büyümesi ve hassaslaşması
-Vücutta ödem
-2-3 kiloya kadar kilo alımı baş ağrısı,
-Bulantı –kusma
-Kabızlık, ishal
-İştah artışı
-Aşırı susama
-Ciltte akne görülmesi
-Eklem yahut kas ağrısı
-Alkol intoleransı
Bütün bu belirtilerin adet kanamasının başlamasıyla süratlice geçtiği belirtilmiştir.
PMS TEDAVİSİNDE NELER YAPILABİLİR?
PMS nedeni tam olarak bilinmediği için tedavisi de kesin değildir. Bu bahiste çok değişik tedavi yaklaşımları mevcuttur.
Diyet: Azar azar ve sık sık yemek yemenin şikayetleri azalttığı tarafında raporlar vardır. Adet öncesi periyotta taze meyve ve zerzevat tüketilmesi, kırmızı et ve donmuş yağlardan uzak durulması, içinde katkı hususu içeren besinlerin tüketilmemesi bazen faydalı olabilmektedir. Birebir biçimde kafein ve alkol tüketiminin azaltılması da yararlı olabilmektedir.
Egzersiz: Yapılan bir çalışmada antrenman yapmayan bayanlarda PMS'ye daha sık rastlandığı bulunmuştur. Her gün yapılan 30 dakikalık bir yürüyüş faydalı olabilir.
Kalsiyum ve Magnezyum: Günlük 1200 mg kalsiyum alımının 3 ay sonunda şikayetleri yarı yarıya azalttığını bildiren bir çalışma vardır. Kimi bayanlarda ise magnezyum takviyesinden yarar sağlanmışıtr. Fakat bu mevzuda kesin bulgular şimdi yoktur.
Vitaminler: A, E ve B6 vitaminlerinin PMS'ye neden olduğu ileri sürülmüş olsa da kesin olarak kanıtlanmış bir bulgu yoktur.
Diğer tedavi seçenekleri ortasında seretonin metabolizması ile ilgili ilaçlar, hormon ilaçları, antidepresan ve anksiyete üzere psikiyatrik ilaçlar, idrar söktürücüler, erkeklik hormonları sayılabilir fakat bunlardan hiçbirinin mutlaklaşmış yararı yoktur. Öbür az tedavi yaklaşımları ortasında ise psikoterapi ve akupunktur bulunur.
PMS DAHA ÇOK KİMLERDE GÖRÜLÜR?
PMS tüm dünyada bütün kültürlerde rastlanılan bir durumdur.Yapılan bir çalışmada bayanların %88'inde değişik seviyelerde PMS bulgularına rastlanmıştır. Yaş arttıkça şikayetlerin şiddeti azalmakta fakat çocuk sayısı ile birlikte şiddet artmaktadır. Annesinde PMS olan bayanlarda da şikayetlere daha sık rastlanmaktadır.
PMS kimi hastalıkların da şiddetini arttırabilir. Örneğin migreni olan bayanlarda atakların büyük bir kısmı adet öncesi periyoda rastlamaktadır. Tekrar şeker hastalarında kan şekeri seviyeleri ve insülin muhtaçlığı adet öncesi devirde değişiklikler gösterir. Astım atakları daha sık görülür ve pek çok kronik hastalık alevlenmeler gösterir.
Bu devirde kişinin etrafı ile olan ahengi bozulur işte yahut meskende bağlantıda bulunduğu bireyler ve çocukları ile ortası bozulabilir. Ergenlik devrindeki genç kızlarda intihara olan eğilim artabilir. Yeme bozukluklarına rastlanabilir.
Premenstrüel sendromunun hayat stili değişiklikleri ile yönetilemediği ve PMS semptomlarının sıhhati ve günlük aktiviteleri etkilemesi durumunda konusunda uzman bir doktora başvurulmalıdır.
PMS PERİYODUNDA GEBE KALINIR MI?
PMS ile gebe kalmak ortasında bağ bulunmamaktadır. Sistemli adet gören her bayanın döngüsü 4 haftadan oluşur. Döngünün başlangıcı adet kanamasının birinci günü olarak alınır. Yani, döngünün 10 ile 18. günleri yumurtlamanın en sık görüldüğü ve hamile kalmaya en uygun günlerdir. PMS ise yaklaşık olarak 4. haftaya denk gelmektedir. Bu durumda mümkünlüğü kısmen düşük olsa da korunmasız münasebet varlığında hamile kalınabilir. Adet kanaması dahil döngünün her evresinde hamile kalınması ihtimal dahilindedir.