D vitamini: Vücuttaki rolü, önerilen alım miktarı ve faydaları

D vitamini öncelikle kemik mineralizasyonundaki temel rolü ile bilinir. Bu, kemiklerin ve genel olarak iskeletin sıhhatinin oluşmasını ve korunmasını sağlayan süreçtir. Mineralizasyon, kalsiyum ve fosfor üzere minerallerin kemiğin bir kısmına bağlanmasıyla gerçekleşir.

Öte yandan D vitamini kalsiyum ve fosfor içeren tüm tepki ve dönüşümlerde misyon alır. Bu süreçler topluca kalsiyum ve fosfor metabolizması olarak isimlendirilir.

Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar, D vitamininin bu fonksiyonlarının haricinde nöronların fonksiyon ve yapılarının korunması ve bağışıklık üzere birçok öbür fizyolojik süreçte de yer aldığını göstermektedir.

D2 ve D3 vitamini ortasındaki farklar

D2 vitamini yahut bir öbür adıyla “ergokalsiferol” ve D3 vitamini veya bir başka adıyla “kolekalsiferol” olmak üzere iki ana D vitamini formu vardır.

Bu iki vitamin formu çok benzeri yapılara sahiptir ve molekülün yalnızca küçük bir kısmında farklılık gösterir. Ayrıyeten kökenleri ile ayırt edilirler; D2 vitamini, bitki kaynaklarından yahut mantarlardan gelir. D3 vitamini ise insan derisinde sentezlenir ve daha az oranda yiyeceklerle sağlanır.

Özellikle hayvansal kaynaklı kimi eserlerde D3 vitamini bulunur. D3 vitamini, D2 formuna nazaran daha yeterli aktifliğe sahiptir.

D vitamini deride, epidermis ismi verilen katmanda üretilebilir yahut besinlerle alınabilir. D3 vitamini yalnızca birkaç besinde ve küçük ölçülerde bulunur. Bu nedenle D3 vitamininin ana kaynağı güneş sayesinde deri yoluyla gerçekleşen üretimdir.

D3 vitamini üretimi, güneşten gelen ultraviyole B (UVB) ışınları sayesinde gerçekleşir.

D3 vitamini ne için kullanılır?

D3 vitamininin birçok yararı vardır. Bedendeki kalsiyum ve fosfor metabolizmasında değerli bir rol oynar. Ayrıyeten kandaki kalsiyum ve fosfor düzeylerinin korunmasını da sağlar. D3 vitamini sayesinde kalsiyum kemiklere, kıkırdaklara ve dişlere daha yeterli bağlanır. D3 vitamininin ayrıyeten hudut iletimi ve kas kasılması üzerinde de tesiri vardır.

D3 vitamini bilhassa bebekler ve yaşlılar için kıymetlidir. Bebeklerde, raşitizm, yani kemiklerin ve kıkırdağın kireçlenme eksikliğinin önlenmesine yardımcı olur, bu da kemik büyümesi ile ilgili meselelerin önlenmesini sağlar. İleri yaşlarda ise düşmelere yol açabilecek osteomalazi (kemik kireçlenmesi), osteoporoz ve kas güçsüzlüğünü önlemek için D3 vitamini gereklidir.

D3 vitamini eksikliğine bağlı hastalıklar ortasında hiperparatiroidizm (aşırı paratiroid hormonu üretimi), siroz ve karaciğer yetmezliği de yer alır. D vitamini irritabl bağırsak sendromu ile ilgili rahatsızlıkları da hafifletebilir.

Ayrıca D3 vitamininin ruh hali için de yararları vardır. D vitamini eksikliği depresyona yol açabilir.

Otoimmün hastalıkları önlüyor

Otoimmün hastalıklar, dünya çapında öümlerin önde gelen ndenleri arasıdnadır. Multipl skleroz, romatoid artrit ve lupus üzere toplamda 80'den fazla otoimmün hastalık vardır ve ortak nokta hepsinin bir bağışıklık sisteminin tepkisi tarafından tetiklenmesidir.

Farklı tedaviler mevcuttur, lakin araştırmalar D vitamini ile desteğin bir otoimmün hastalık riskini azalttığını ortaya koymuştur. Çalışmalar, D vitamininin hastalığın gelişimini yahut ilerlemesini engellemede yararlı olduğunu bildirmiştir.

5 yıl boyunca takip edilen 50 yaş üstü bayan ve erkek 25 binin üzerindeki iştirakçiden oluşan araştırmada, D vitamini desteği alanların otoimmün hastalığa yakalanma risklerinin yüzde 22 oranında azaldığı ortaya çıkmıştır.

Uzmanlar, günde 2000 IU D vitamini alımını önermektedir.

Kanser riskini azaltıyor

D vitamininin makul kanserlerle de savaşabileceğine dair araştırmalar vardır. Çalışmalar, D vitamininin kanseri engelleyebileceğini ve tümörlerin ilerlemesini yavaşlatabileceğini göstermiştir.

Yapılan araştırmalar, D vitamininin önemli kanser riskini azalttığını ortaya koymuştur. Uygun D vitamini desteğinin ilerlemiş kanserlerin de ölümcül durumlarını hafifletebileceği bilinmektedir.

2018'de yapılan bir Japonya'da ülkenin 9 farklı bölgesinden 33 binden fazla hasta ortasında yürütülen bir araştırma, D3 vitamininin kandaki oranıyla kanser riski ortasında bir temas olduğunu göstermektedir. Yaş, kilo, hareketsiz ömür usulü, sigara içme, alkol tüketimi üzere kanseri tetikleyen risk faktörünü ayarladıktan sonra araştırmacılar, daha yüksek D vitamini düzeyinin erkeklerde ve bayanlarda kanser riskini azalttığını buldular.

Japon araştırmacılar ayrıyeten yüksek seviyede D vitamininin karaciğer kanseri riskini  yüzde 30 ila 50 oranında azalttığını, bu irtibatın erkeklerde bayanlara nazaran daha bariz olduğunu belirttiler.

Alzheimer riskini azaltıyor

Araştırmalar, düşük D vitamini düzeylerinin demans üzere nörobilişsel hastalıkların gelişimi için açık bir halde tesirleri olduğunu göstermektedir. Yüksek D vitamini düzeyinin Alzheimer hastalığı ve felç riskini azaltığı görülmüştür.

Araştırmalarda D vitamini eksikliği yahut yetersizliği olanların, yeterli bir D vitamini düzeyi olanlara kıyasla 2 kat daha fazla bunama riski ve yaklaşık 3 kat Alzheimer hastalığı geliştirme riski olduğu gösterilmiştir.

Özellikle ileri yaşlarda kâfi D vitamini düzeylerinin korunması, Alzheimer tipi demansın geciktirilmesine yahut önlenmesine yardımcı olabilir.

Solunum yolu enfeksiyonuna karşı koruyor

Ekim 2020'nin sonunda yayınlanan bir araştırma, Covid-19 hastalarının bağışıklık üzerindeki tesirleriyle bilinen bir vitamin olan D vitamini açısından eksik olduğunu göstermiştir. Son vakitlerde yapılan çalışmalar, D vitamini desteğinin teneffüs yolu enfeksiyonları üzerinde esirgeyici bir tesiri olduğunu bildirmektedir.

Uzmanlar, D vitamininin Covid-19'a karşı esirgeyici olduğunu zira teneffüs yolu enfeksiyonlarıyla savaşmaya yardımcı olduğunu belirtiyorlar. Belçika merkezli bir araştırmada, D vitamininin, bağışıklık sisteminin teneffüs yolu enfeksiyonlarıyla savaşmasına yardımcı olacağı için koronavirüse karşı muhafaza aracı olduğu sonucuna varmıştır.

İngiltere merkezli British Medical Journal'da D vitamini desteğinin, bilhassa D vitamini eksikliği olan bireylerde akut teneffüs yolu enfeksiyonlarına karşı gözetici bir tesire sahip olduğunu gösteren bir araştırma da yayınlanmıştır.

D3 vitamini açısından varlıklı besinler

Güneşten gelen UVB ışınlarının tesiriyle bedende doğal olarak bulunan bir sterol olan 7-Dehidrokolesterol epidermiste D3 vitaminine dönüşür. Doğal D3 vitamininin yararlarından yararlanmak için tek yapmanız gereken biraz güneşlenmektir.

Cilt koyu ise güneşlenme müddeti uzun olmalıdır. Bu nedenle, koyu derili beşerler için birkaç saate kıyasla, açık derili beşerler günde yaklaşık 15 ila 20 dakika güneşlenme ile D vitamini muhtaçlığını karşılarlar.

D3 vitamini alımınızı sağlamanın başka yolu, bu vitamini doğal olarak içeren belli yiyecekleri yemektir. Somon, uskumru, alabalık ve ton balığı üzere yağlı balıklarda D vitamini bulunur.

D3 vitamini ayrıyeten süt eserleri, yumurta sarısı, özellikle karaciğer olmak üzere sakatatlar ve birtakım mantarlarda bulunur. Morina karaciğeri yağı, en az 250 µg/100 g ile D3 vitamini açısından en varlıklı besinlerden biridir.