Li Jiaqi, bir ay öncesine kadar Çin’in en tanınmış isimlerinden biriydi.
Austin Li olarak da bilinen 30 yaşındaki internet yayıncısının, çevrimiçi alışveriş platformu Taobao’da 64 milyon takipçisi bulunuyordu.
Bir defasında Alibaba’nın kurucusu Jack Ma ile girdiği bir müsabaka kapsamında 5 dakika içinde 15 bin ruj satmış ve “Çin’in ruj kralı” olarak anılır olmuştu.
CNN International’ın haberine nazaran, Li’nin ünü Haziran ayının birinci haftasında 1989 yılında Tiananmen Meydanı’nda yaşanan olayların yıldönümüne saatler kala sona erdi.
3 Haziran günü Li, evvelden planlandığı üzere yayına çıkmıştı. İzleyicilerine bisküviler ve gofretlerle süslenmiş bir dondurma tabağı gösteriyordu. Dondurma ve üzerindeki süsler birinci bakışta bir tankı andırıyordu.
“Ruj Kralı”nın yayını bu anlardan kısa müddet sonra kesildi
Tam da bu sırada Li’nin yayını birdenbire kesildi. Li saatler sonra toplumsal medya hesabından bir özür yayınladı ve çeşitli teknik aksaklıklar yaşadığını öne sürdü.
“Kız kardeşlerim, çok üzgünüm. Ekipmanlarımızdaki bir meseleden dolayı bu gece canlı yayına devam edemeyeceğiz” dedi Li ve ekledi:
“Lütfen hepiniz erkenden yatıp uyuyun. Bugün gösterme fırsatı bulamadığım eserleri size önümüzdeki yayınlarda tanıtacağım.”
Ama o yayınlar bir türlü yapılamadı. Li’nin ilerleyen günler için planlanmış iki yayını iptal edildi. Sonrasında tüm yayın etkinliklerini iptal eden Li, çevrimiçi alemde sırra kadem bastı. Weibo ve WeChat hesapları hala açık lakin Haziran başından bu yana paylaşım yapmıyor. Li’nin yalnızca geçen yıl 250 civarında canlı yayın yaptığını düşündüğümüzde, bu sessizlik pek sıradan bir durum değil.
(Li ve menajeri CNN’in yorum taleplerine cevap vermedi.)
“CANLI YAYIN KRALİÇESİ” DE ÇEVRİMDIŞI OLDU
Üstelik bu biçimde sessizliğe gömülen tek Çinli influencer, Li değil. Aralık ayında Çin makamları takipçilerinin Viya takma ismiyle tanıdığı Huang Wei’ye 210 milyon dolara denk bir vergi cezası verdi.
Weibo, Taobao, ve TikTok’ın Çin versiyonu olan Douyin üzere birçok toplumsal medya ve alışveriş platformunda milyonlarca takipçisi olan Huang’ın hesapları Aralık ayında bir anda kapatıldı. O günden sonra Huang’ı bir daha çevrimiçi gören olmadı.
Çin’in “canlı yayın kraliçesi” diye tanınan 36 yaşındaki Huang, son 10 yılda ülkenin en değerli influencer’larından biri haline gelmişti. Tanıtımını yaptığı eserlerin satışı milyarlarca dolarlık bir iktisat oluşturuyordu.
Daha da farklı olan canlı yayın alanında Li ve Viya’nın boşluğunu dolduran kişi: Dong Yuhui isimli bu eski İngilizce öğretmeni, yayınlarında bir yandan fiyatsız İngilizce dersleri veriyor bir yandan da eser satıyor. Dong sayesinde şirketi Douyin’in canlı yayın platformunda 2 aydan daha kısa bir müddette 22 milyon takipçiye ulaştı.
(Viya ve Dong da yorum taleplerine karşılık vermiş değil.)
Huang Wei
ÇİN’DE HİÇ KİMSE “ÇOK ÖNEMLİ” DEĞİL
Çin’in ünlü influencer’larının bu ani yükseliş ve düşüşleri, dünyanın en büyük ikinci iktisadı olan ülkede internetten para kazananların ne kadar kırılgan bir vaziyette olduğunu da ortaya koyuyor.
CNN’e konuşan uzmanlar, Li ve Viya’nın Pekin hükümetin sansürü sonucu sessizliğe gömüldüğüne kesin gözle bakıyor. Uzmanlara nazaran, Komünist Parti’nin teknolojiden gayri menkule özel dallar üzerindeki kontrolünü artırma teşebbüslerinden bu influencer’lar da nasibini aldı.
2012’de iktidara gelen Çin Devlet Lideri Xi Jinping o günden bu yana “Çin ulusunun yenilenmesi” vizyonunu hayata geçirmeye çalışıyor. Bu bağlamda, iş dünyası, eğitim, cümbüş ve kültür alanları sıkı kontrol altında.
2020 sonlarında Xi, “ekonomik eşitsizliği azaltmak” için ve “kapitalizmin aşırılıklarını dengelemek” için bir program başlattı. Bunun sonucunda dünyanın dört bir yanında faaliyet gösteren Çin şirketleri toplamda 3 trilyon dolar bedel kaybetti.
Çin’in medya sanayisi ve çevrimiçi kültürü üzerine çalışmalar yapan Teksas A&M Üniversitesi profesörü Cara Wallis, “Çin hükümeti son yıllarda şunu tekrar tekrar gösterdi: Hiç kimsenin ekonomik, kültürel, siyasi kıymeti; sansürlenmesine, para cezasına çarptırılmasına, yasaklanmasına ya da ortadan kaybolmasına mani değil” diye konuştu.
SAMİMİ BİR YANILGI DA OLSA AFFEDİLMEDİ
Pekin hükümeti bilhassa tartışmalı siyasi açıklamalar konusunda pek esnek değil. Üstelik bu açıklamayı kimin yaptığına ya da niyetinin ne olduğuna bakılmıyor. Münasebetiyle Li’nin tank biçimindeki dondurmasının da cezalandırılmış olması şaşırtan değil.
Tank hali Çin için hassas bir sembol. Birçokları bu sembolü 1989’daki Tiananmen Meydanı Olayları ile özdeşleştiriyor. 1989 yılında 15 Nisan-4 Haziran ortasında öğrencilerin, aydınların ve personellerin liderliğinde gerçekleştirilen geniş iştirakli protestolar, Çin hükümetinin orduyu ve tankları meydana göndermesiyle sona ermişti. Hatta elinde pazar torbalarıyla tankların önünde dikilen bir adamın fotoğrafı protestoların sembolü haline gelmişti. Ordunun müdahalesi sonrası Çin hükümeti 200 sivil ve çok sayıda güvenlik işçisinin öldüğünü duyurdu. Batılı kaynaklar ise sayının 10 bini bulmuş olabileceğini öne sürüyor. Okullardaki ders kitaplarından medyaya ve toplumsal paylaşım sitelerine kadar her yerde Tiananmen Meydanı Olayları yasaklı kabul ediliyor. Bu hususa değinen en yüzeysel paylaşımlar bile derhal yayından kaldırılıyor.
Wallis, Li’nin o güne kadar neredeyse hiç siyasi içerikli paylaşım yapmadığına dikkat çekerek, “Ben hakikaten bir kusur yapmış olduğunu düşünüyorum. Zati, birçok insanın da dediği üzere, Li’nin hayranlarının birçok dondurmanın biçimiyle 4 Haziran ortasındaki ilişkiyi dahi kuramamış olabilir” dedi.
Georgia Üniversitesi’nde Çin’in internet ve medya siyaseti üzerine araştırmalar yapan Rongbin Han da Li’nin yaptığı şeyin “kasıtsız” bir kusur olduğuna inandığını söyledi lakin zamanlamanın “ölümcül” olduğunu vurguladı.
4 Haziran 1989’un tarihe geçen karesi
YAYINCILARA YENİ KURALLAR GELDİ
Li’nin yayınının yarıda kesilmesinin birkaç gün sonrasında Çin Ulusal Radyo ve Televizyon Yönetimi ile Kültür ve Turizm Bakanlığı, ortak bir açıklama yayınladı.
Açıklamada internet yayıncılarının 31 ‘uygunsuz davranışını’ yasaklayan yeni kurallar sıralanıyordu.
Kurallar yayıncıların “doğru siyasi ve toplumsal pahaları benimsemesi” gerektiğini vurguluyordu. Ayrıyeten kendilerini denetlemeleri, “yasa dışı ya da zararlı” içeriklerden kaçınmaları ve “Çin Komünist Partisi’nin başkan takımlarına ziyan verecek hiçbir şey yayınlamamaları” da hususlar ortasında yer alıyordu. Kuralları önemli manada ihlal edenleri kara listenin ve kalıcı yasakların beklediği de metinde belirtiliyordu.
Southern California Üniversitesi’nden irtibat profesörü David Craig de Çin’le iş yapmanın daima sıkıntı olduğunu, çünkü ekonomik ve kültürel açıdan fazla güçlenen şirketlerin ve yöneticilerin devlet tarafından bir tehdit olarak görüldüğünü söyledi, kıymetli olanın ise zamanlama olduğunu belirtti.
Craig, “Her 5 yılda bir, Komünist Parti kongresinden evvel bu çeşit abartılı idare dalgaları yaşanıyor” diye konuştu. Craig’in altını çizdiği Komünist Parti’nin olağan kongresi, bu yıl Ekim ayında yapılacak.
E-TİCARETİN İTİCİ GÜCÜ YAYINCILAR OLMAZSA…
Gittikçe büyüyen canlı yayın iktisadı üzerine uygulanacak baskı, Çin iktisadına ziyan verebilir. iResearch Danışmanlık kümesinin datalarına nazaran, Çin’in canlı yayın e-ticaret pazarı 2020 yılında bir evvelki yıla kıyasla yüzde 197 büyüyerek 1,2 trilyon yuana (178 milyar dolar) ulaştı. iResearch, büyümenin bu süratle devam edeceğini ve pazarın 2023’te 4,9 trilyon yuana (726 milyar dolar) ulaşacağını öngördü.
Ancak dünyanın en büyük ikinci iktisadı, bir yandan da yavaşlama emareleri gösteriyor.
Çin iktisadı ikinci çeyrekte bir evvelki yıl kıyasla yalnızca yüzde 0,4 büyüme kaydetti. Bu da 2020 başından bu yana elde edilmiş en makus sonuç manasına geliyor. Tüketici harcamaları azalırken işsizlik artıyor. Büyük bir muhakkak uygulanan sıfır Covid siyaseti, özel bölüm üzerindeki baskılar, bankalardaki batık kredileri artıran emlak krizi ve artan toplumsal protestolar, büyümeyi sürdürmeyi amaçlayan siyaset yapıcıları zorluyor.
Jack Ma ve ve şirketi Alibaba, teknoloji dalındaki baskıyı en derinden hissedenlerin başında geliyor
TEKNOLOJİ ŞİRKETLERİ ÜZERİNDEKİ BASKILAR HAFİFLİYOR
Gidişattan tasaya kapılan Pekin, teknoloji kesimi üzerinde bir yıldır uygulanmakta olan sıkı denetimlerin gevşetileceğinin işaretini verdi. Örneğin yurt dışı borsalara girmek isteyen teknoloji şirketlerine dayanak kelamları verildi.
Ama piyasa hala gereğince güçlü değil. Temmuz ortasında monopolleşme maddelerini ihlal etmekle suçlanan birtakım teknoloji şirketlerine verilen para cezaları piyasada sarsıntıya ve pay satışlarına neden oldu.
Han, “Siyasi motivasyonu olmayan bir toplumsal medya influencer’ının sansürün gayesi olması, tüyleri ürpertiyor” sözlerini kullandı ve ekledi: “Bu bağlamda hükümetin ekonomiyi canlandırma planı üzerinde olumsuz tesirleri de olabilir.”
İnternet yayıncıları üzerinde artan baskının e-ticaret dalındaki büyümenin yavaşlamasıyla tıpkı vakte denk gelmesi de bir öteki kıymetli nokta.
Çin’de her yıl iki değerli e-ticaret aktifliği düzenleniyor. Bunlardan birincisi Kasım ayında yapılan Bekarlar Günü, ikincisi ise 18 Haziran’da yapılan çevrimiçi alışveriş şenliği. Bu yıl 18 Haziran’da gerçekleşen satışlar geçen yılın tıpkı periyoduna kıyasla yüzde 0,7 arttı. Çin merkezli e-ticaret tahlil şirketi Syntun’un datalarına nazaran, 2020-2021 periyodunda ise yüzde 27’lik bir artış yaşanmıştı. Bu iki oran ortasındaki büyük fark, Çin ekonomisindeki yavaşlamanın bir sinyali olarak görülüyor.
CNN International’ın “Here today, gone tomorrow: China’s vanishing livestreamers” başlıklı haberinden derlenmiştir.
News
