1968 yazının son günleriydi… O vakitler Hollywood’un en büyük imal şirketlerinden biri olan Desilu’nun sesli çekim stüdyosunda bir telaş yaşanıyordu. Stüdyoda dünya televizyon tarihinin en sevilen, en kült, en unutulmaz dizilerinden biri olan Uzay Yolu çekiliyordu. (Tabii dizi o yıllarda şimdi şu anki efsanevi statüsüne ulaşmış değildi.) Aslında saatler 18’i geçmiş setin paydos saati gelmişti ancak şimdi gün bitmemişti.
Dizinin yayınlandığı NBC kanalının yöneticilerinden ikisi o dakikalarda Yıldız Gemisi Atılgan’ın köprüsüne “ışınlandı”.
Yöneticiler stüdyoya o sırada çekilmekte olan “Platon’un Üvey Çocukları” isimli kısmın direktörü David Alexander’ın daveti üzerine gitmişti. Alexander’ın değerli bir karar vermesi gerekiyordu lakin bu kararın kendi yetkisini aştığını düşündüğünden kanal yöneticilerine istişareye karar vermişti.
Soru şuydu: William Shatner’ın canlandırdığı Kaptan Kirk karakterinin Nichelle Nichols’ın hayat verdiği Teğmen Uhura’yı öpmesine müsaade var mıydı?
Senaryoya bakılırsa kelam konusu öpücük, romantik bir sahnenin kesimi değildi. Tersine, Atılgan’ın mürettebatını kaçıran bir küme uzaylının tutsaklarına azap etmek için bulduğu bir yoldu.
Antik Yunan filozofu Platon’a tapan, Yunan rablerine öykünen ve o periyodun elbiselerini giyen insan görünümlü bu tuhaf uzaylılar, telekinetik güçlerini kullanarak ölümlü tutsaklarını yalnızca cümbüş olsun müzik söylemeye, dans etmeye ve öpüşmeye zorluyordu. Karakterler güçlerinin yettiğince direnmeye çalışıyor, lakin bir noktada dudakları birbirine değiyordu.
ABD YÜKSEK MAHKEMESİ’NİN KARARINDAN BİR YIL SONRAYDI
Alexander’ın bu noktada yaşadığı ikilem günümüz okurlarına çok da manalı gelmeyebilir. Ancak 1968 yılı için hayli kritikti. Zira Shatner beyaz, Nichols ise siyahiydi. Beyaz bir aktörün, siyahi bir aktrisi öpmesi ise o güne kadar ekranlarda pek sık görülmüş şey değildi. Hatta daha bir yıl öncesine kadar farklı ırklardan gelen insanların evlenmesi bile yasaktı.
ABD Yüksek Mahkemesi’nin 1967 yılında “Loving, Virginia Eyaleti’ne Karşı” davasında aldığı kararın akabinde ülke genelinde farklı ırklardan gelen bireylerin evlenmesini yasaklayan kanunlar geçersiz kılınmıştı. Bunun öncesinde siyahilerle beyazların, beyazlarla yerli Amerikalıların, Filipin kökenlilerin ve Asyalıların evlenmesi yasaktı. Birtakım eyaletlerde bu yasak beyaz olmayan tüm Amerikalıları kapsayacak kadar genişti.
Kamuoyu araştırmalarına nazaran yeni evli çiftlerin yalnızca yüzde 3’ü farklı ırklara mensup şahıslardan oluşuyordu. Gallup’ın bir anketine nazaran, bu cins çiftleri onaylayan Amerikalıların oranı yüzde 20 bile değildi.
Sözün kısası Kirk’in Uhura’yı öpmesi yeni bir bölümün başladığını, ekranları başındaki milyonlarca Amerikalıya gösterecekti.
NPR’ın televizyon eleştirmeni Eric Deggans, Associated Press’e yaptığı açıklamada, “Uhura ve Kirk ortasındaki öpücük, bu sıkıntıların çok da büyütülecek şeyler olmadığı bir geleceğin varlığına işaret ediyordu. Karakterlerin kendileri siyahi bir bayanın beyaz bir erkeği öpecek olmasında dolayı telaşlı değildi. Bu ütopya gibisi gelecekte, sorunu çözmüştük. Sorunun ötesine geçmiştik. Bu halka verilen kusursuz bir mesajdı” diye özetledi öpücüğün ehemmiyetini.
İKİ BAŞKA VERSİYON ÇEKİLDİ AMA…
Bunca ehemmiyetine rağmen, bu öpücük az daha hiç ekrana gelmeyecekti.
Çekimler sırasında Shatner, senaryonun gerektirdiği noktada repliğini söyledikten sonra öne hakikat eğilip dudaklarını Nichols’ın dudaklarına bastırmıştı. Tam bu anda direktör paniğe kapılıp çekimi kesmiş ve Shatner’la birkaç dakika baş başa konuşmak istemişti. (Ve muhtemelen Nichols’ın da fikrini sormayı aklından bile geçirmemişti.)
Telegraph’ın aktardığına nazaran, Alexander Shatner’a “Ne yaptığını biliyor musun sen?” diye sorduğunda aldığı cevap netti: “Sahneyi yazıldığı biçimde oynamaya çalışıyorum.”
Bu kelamları duyan Alexander kâğıt üzere bembeyaz olmuş ve kanal yöneticilerini sete çağırmıştı. Yöneticiler ise evvel Uzay Yolu dizisinin yaratıcısı olan Yeniden Roddenberry’i arayarak kendi muhakemesiyle karar vermesini söylemişlerdi. Bunun üzerine Roddenberry de setin yolunu tutmuştu.
Ancak onun konuşmak istediği kişi Shatner değil, Nichols’dı. 1994’te yayımlanan “Beyond Uhura: Star Trek and Other Memories” (Uhura’nın Ötesi: Uzay Yolu ve Öbür Hatıralar) isimli biyografisinde, Nichols, o konuşmayı şöyle anlatıyordu:
“Gene bana ‘Sen ne düşünüyorsun?’ diye sordu. Ben de ‘Senin kararın Gene’ dedim. Bunun üzerine Yine ‘iki halde de çekilsin’ dedi. Kanal yöneticileri artlarını dönüp gittiler. Bill [Shatner], ‘Önce öpüşme sahnesini çekelim’ dedi.”
Roddenberry’nin nezaretinde sahne tam altı kere çekildi. Birinci çekimde senaryoda yazıldığı üzere Kirk, Uhura’yı öptü. Lakin kamera Nichols’ın başının gerisine o denli bir açıyla yerleştirilmişti ki Uhura’nın saçları Kirk’ün burnundan aşağıyı kapatıyor, dudaklarını gizliyordu.
Ardından Roddenberry Kirk’in uzaylıların aklına yerleştirdiği niyetlere direndiği bir alternatif sahneyi oynamalarını istedi. Lakin Shatner bir beyazın bir siyahiyle öpüşmesini tabu olmaktan çıkarmak istiyordu. Bu nedenle öpüşmenin olmadığı sahnelerin montajda kullanılamayacak kadar absürt olması için elinden geleni yapıyordu.
Nichols’ın kitabına nazaran, “Tek alternatif sahneyi büsbütün atmaktı lakin bütün bir kısmı mahvetmeden bunu yapmak mümkün değildi”. Sonunda Roddenberry ve Alexander pes etti: “Neyse ne artık, öpüşmeyi koyalım gitsin.” Nichols, “Bence dizinin her formda birkaç ay sonra yayından kalkacağını düşünüyorlardı. O yüzden de öpüşme sahnesini kısma koymaya karar verdiler” diye yorumluyordu kitabında o dakikaları.
“HİÇ O KADAR ÇOK HAYRAN MEKTUBU ALMAMIŞTIK”
Yine de NBC yöneticileri bilhassa güney eyaletlerdeki seyircilerden gelecek yansılardan telaşlıydı. Hakikaten birkaç ay evvel bir müzik programında beyaz müzikçi Petula Clark, siyahi meslektaşı Harry Belafonte’nin koluna dokununca kanala mektup yağmıştı.
22 Kasım 1968 akşamı kısım yayınlandı. Fakat bu sefer korkulan olmadı. Bilakis seyircilerin çoğunluğunun yansısı olumluydu. Hatta Nichols’ın 2020 yılında Amerikan Televizyon Arşivi’ne verdiği bir röportaja nazaran, Desilu Üretim Stüdyoları’na (bugünkü ismiyle Paramount) Uzay Yolu’nun öteki hiçbir kısmından sonra gelmediği kadar çok hayran mektubu gönderilmişti.
Nichols, “Ne o güne kadar ne de ondan sonra hiç bu kadar çok hayran mektubu almamıştık. Tamamı olumlu hislerle gönderilmişti. Kızların birçok bana Kaptan Kirk’ü öpmenin nasıl bir his olduğunu soruyordu. Tıpkı formda erkekler de beni öpmenin nasıl bir his olduğunu merak ediyordu. Neredeyse hiç kimse öpüşmemizi bir saygısızlık olarak görmemişti” diye tanım etti hayranların reaksiyonunu.
Bu sahnenin Uzay Yolu dizisinde yaşanmış olması da kıymetli bir etkendi. Çünkü 60’larda haberler dışında yeniye temas eden çok fazla televizyon programı bulunmuyordu, içerikler genelde insanları hayatın yükünden kurtarmayı emeller formda tasarlanıyordu. Bir kurgu yapıtta toplumsal sorunları mevzu edinmek çok zordu. Uzmanlara nazaran, Roddenberry ve senaryo grubu aktüeli değil geleceği anlattıkları için rastgele diğer bir diziye kıyasla çok daha geniş hareket kabiliyetine sahipti. Shatner da Spock’ı canlandıran Leonard Nimoy’u anlatan “Leonard: My Fifty-Year Friendship with a Remarkable Man” (Leonard: Harikulâde Bir Adamla Elli Yıllık Dostluğum) isimli kitabında, bu noktaya şu satırlarla değiniyordu: “Uzay Yolu’nu 300 yıl sonrada kurgulamak, Roddenberry’nin 1960’ların toplumsal sıkıntılarına dolaylı bir biçimde odaklanmasına müsaade veriyordu.”
BU ÖPÜCÜĞÜN BAŞKALARINDAN FARKI NEYDİ?
Syracuse Üniversitesi’nde televizyon ve tanınan kültür dersleri veren Prof. Dr. Robert Thompson ise öpücüğün tesirini, “Ne beklenen yansıyı yarattı ne de birçok diğer dizide misal sahneler çekilmesinin kapısını açtı. Dünyanın her yerinden duyulan bir silah sesi Amerikan İhtilali’ni başlatmıştı. Dünyanın her yerinden duyulan bir öpücük de nihayetinde birebir etkiyi yarattı… fakat bunun için vakit geçmesi gerekti” kelamlarıyla yorumladı.
Dr. Thompson, “Sebebi ne olursa olsun Kaptan Kirk’le Teğmen Uhura ortasındaki öpücük bir dönüm noktası olarak kabul ediliyor” dedi. Nichols ise 2010’da verdiği röportajında bu öpücüğün izleyiciler üzerindeki tesiri nedeniyle öne çıktığını belirterek, “İnsanların benimle konuşmak istedikleri birinci şey birinci ırklararası öpücük ve bunun hayatlarını nasıl değiştirdiği. Dünyayı nasıl farklı gördükleri, insanları nasıl farklı gördükleri” diyordu.
Bu öpücüğün günümüz çerçevesinden bakıldığında birtakım kusurları da yok değil elbette. Çünkü sahnede Kirk, Uhura’yı Uhura’nın isteği dışında öpüyordu, yani bayanın isteği yoktu. Günümüzde büyük reaksiyon çekebilecek bu durum o vakitler NBC için bir çıkış yolu olmuştu. Aslına bakılırsa öpüşme sahnesinin Kirk ve Uhura ortasında olacağı da kesin değildi. Başlangıçta plan Spock ve Uhura’nın öpüşmesiydi çünkü iki karakter ortasında birinci dönemden bu yana kimi yakınlık emareleri gözleniyordu. Örneğin Spock’ın Vulkan liri çaldığı Uhura’nın da ona sesiyle eşlik ettiği bir kısım vardı. Bir öbür kısımda de Uhura’yı bir öfke anında Spock sakinleştiriyordu.
DİZİDEN AYRILMASINI MARTIN LUTHER KING ENGELLEMİŞ
Aslına bakılırsa Nichols’ın Teğmen Nyota Uhura rolüne seçilmesi bile 1960’lı yıllar için ihtilal niteliğinde bir olay kabul ediliyor. Çünkü Teğmen Uhura, Yıldız Gemisi Atılgan’ın buyruk komuta zincirinde dördüncü sırada yer alıyordu ve o yıllarda beyaz bir bayanın bu türlü üst seviye bir vazifede bulunması bile pek mümkün değilken siyahi bir aktrisin bu rolü oynaması çok ilerici bir bakış açısını yansıtıyordu.
Dartmouth Üniversitesi’nde insan hakları ve medya tarihi alanında çalışmaları bulunan Prof. Dr. Matthew Delmont da The Conversation için kaleme aldığı yazıda bu noktaya değindi. Delmont’un aktardığına nazaran, Roddenberry’nin 1966 yılında Afrika Birleşik Devletleri’nden gelen bir mütercim ve muhabere subayı olan Teğmen Uhura rolüne Nichols’ı seçmesi başlı başına bir tarihi olaydı. Böylelikle birinci kere siyahi bir aktris uzun soluklu bir dizinin başrollerinden birini üstlenmiş olacaktı.
Bu karar siyahi okurlara hitap eden gazete ve mecmualarda büyük övgülerle karşılanmıştı. Bunun siyahların televizyondaki görünürlüğünü artırması umuluyordu. Ebony mecmuasının Ocak 1967’deki kapak yazısında Uhura, “İlk Zenci astronot, günümüz televizyonunun günümüz NASA’sı karşısındaki zaferi” deniyordu.
Ancak Nichols, 1967’de dizinin birinci dönemi sona erdikten sonra Uhura rolünden ayrılmak istemişti. Broadway’de bir müzikalden teklif almıştı ve mesleğine New York’ta müzikçi olarak başladığından geldiği yere dönmek istiyordu.
Nichols’ı bu fikrinden vazgeçiren kişi ise Martin Luther King Jr. olmuştu. Nichols King’le, Los Angeles’taki bir bağış etkinliğinde karşılaşmış ve ayrılmak istediğini çıtlatmıştı.
King’in kendisine verdiği yanıtı yıllar sonra şu sözlerle aktaracaktı: “Ayrılmamalısın. Sen kapanmasına müsaade verilmemesi gereken bir kapı açtın. Sen televizyonun yüzünü sonsuza dek değiştirdin. Birinci sefer dünya bizi görülmemiz gerektiği üzere görüyor; eşitler olarak, akıllı beşerler olarak.” Kendisinin ve ailesinin bir Uzay Yolu hayranı olduğunu da belirten King, “Sen benim çocuklarımın kahramanısın” demişti.
NICHOLS BİRÇOK HALDE TARİHİ DEĞİŞTİRDİ
Bu tarihi rol ve sahne Nichols’ın 30 Temmuz günü hayatını kaybetmesiyle bir defa daha hatırlandı. Ancak Nichols’ı yalnızca Uhura rolüyle ya da Shatner’la öpüşmesiyle anmak, birbirinden değerli başarılarla dolu bir hayata haksızlık.
Zira Nichols bu sayede elde ettiği gücüyle ilerleyen vakitte çok değerli bir eşitlik savunucusuna dönüştü. Başta televizyon ve cümbüş bölümü olmak üzere birçok alanda bayanların ve azınlıkların önünü açmak için yıllarca çalıştı.
Dizi 1969’da yayından kaldırıldıktan sonra birkaç üretimde ufak roller alan Nichols, 70’lerin başlarında aktivizm ve eğitim alanlarında çalışmaya başladı.
1975 yılında hayata geçirdiği “Women in Motion Inc.” (Hareket Halindeki Bayanlar A.Ş.) ile uzay ve bilimle ilgili eğitim programları geliştirmek ismine devletten birçok ihale aldı. 1977’de sivil uzay savunuculuğu örgütü olan Ulusal Uzay Enstitüsü’nün idare konseyine seçildi.
Aynı yıl enstitünün yıllık buluşmasında yaptığı konuşmada NASA’nın uzay operasyonlarında bayanların ve azınlıkların bulunmamasını eleştiren Nichols, “Fildişi kulenizden aşağı inin, zira bir sonraki Einstein’ın yüzü siyah olabilir – üstelik o kişi bir bayan olacak” diye konuştu.
Dinleyiciler ortasındaki NASA yöneticileri Nichols’ı yeni uzay mekiği programına dahil edilecek astronotları seçen komitenin lideri olmaya davet etti. Bu teklifi kabul eden Nichols, ülkeyi karış karış dolaşmaya başladı. Okullarda konuşuyor, yasa yapıcılarla görüşüyor, ulusal televizyonda sabah programlarına çıkıp bayanlar ve azınlıklar ortasında astronot olmaya kâfi özellikler taşıyan adaylar arıyordu.
1979’da verdiği bir röportajda bu sayede hayattaki emelini bulduğunu söyleyen Nichols, biyografisinde de bu çalışmalarından şöyle bahsediyordu:
“Programın başlamasına 7 ay kala, NASA’ya yalnızca 1600 müracaat ulaşmıştı. Bunlardan 100’e yakını bayanlar, 35’i de azınlık adaylardı. Haziran 1977’nin sonuna gelindiğinde yani biz misyonumuza başladıktan yalnızca dört ay sonra müracaat sayısı 8400’e çıktı. Bunlardan 1649’u bayandı (15 kat artmıştı bayan sayısı). Azınlıklardan gelen müracaatların sayısı ise inanılmaz lakin 1000’di.”
Nichols sayesinde NASA’ya adım atanlar ortasında uzaya birinci çıkan ABD’li bayan olan Sally Ride ile uzaya birinci çıkan siyahi erkek ve bayan olan Guion Bluford ve Mae Jemison üzere tarihe kazınmış isimler de yer alıyordu.
News
