Yüzde 15’lik şanslı kesimin sırrı ne? ‘Bazı kişiler neden Covid’e yakalanmıyor’ sorusuna yanıt aranıyor…

Covid-19 neredeyse iki yıldır hayatımızda. Bu süreçte virüsle ilgili her gün yeni bir şey öğrendik. Ortaya çıkan varyantlar, geliştirilen tedaviler ve aşılarla uzun ve dönemeçli bir yolda bilim insanlarının rehberliği ışığında ilerlemeye devam ediyoruz.

Bu süreçte dünyanın dört bir yanında çok farklı hadiselerle karşılaştık. Testleri müspet olduğu halde en ufak bir şikayeti bile olmayanların yanına Covid'in bütün belirtilerini göstermelerine karşın test sonuçları daima negatif olanlar eklendi. Birebir anda iki farklı Covid varyantıyla birden çaba edenleri de gördük, virüsün erken periyot varyantlarıyla enfekte olup güzelleştikten sonra bir de Delta'ya ya da Omicron'a yakalananları da... Hatta  birkaç ay içinde iki hatta üç defa Covid'e yakalananları da biliyoruz.

Tabii de etraflarındaki herkes Covid olsa da virüsü kapmayanlar var. Örneğin tıpkı meskende yaşadığı eşi, çocukları, annesi ve babası, daima temas halinde olduğu kapı komşusu, yakın arkadaşları, meslektaşları Covid olduğu halde, kendisi virüse yakalanmayan birçok beşere dair örneklerle karşılaşıyoruz.

Peki bu durumun açıklaması ne? Neden kimileri maske, ara, paklık üzere her türlü tedbiri alıp aşısını olsa da Covid'den kaçamazken başkaları yaygın söyleyişle "şerbetli" üzere sapasağlam kalıyor?

VİRÜS KAPMAYANLARDA BAHTTAN FAZLASI MI VAR?

İngiliz Telegraph gazetesi, geçtiğimiz günlerde yayımladığı bir haberde tam olarak bu soruya karşılık aradı ve birtakım değişik çalışmaların detaylarını aktardı.

Gazeteye nazaran, bilim insanları daha evvel "Neden kimileri virüs kapmıyor?" sorusunun karşılığını talihle açıklıyordu. Virologlar, bir partide konuştuğunuz şahıslar, otobüste seyahat ederken yanınızdaki pencerenin açık olması üzere rastlantısal faktörlerin, Covid'e yakalanıp yakalanmamakta belirleyici olabileceğini belirtiyordu. Tıpkı halde test kalitesi de bu mevzuda bir faktör olarak görülüyor, bilhassa yurt dışında meskende yapılan testlerde alınan örneklerin virüsün varlığını tespit etmeye yetmiyor olabileceği tabir ediliyordu.

Ancak immünoloji uzmanları şu an apayrı bir açıklama üzerinde ağırlaşıyor. İngiltere ve Brezilya'dan araştırmacılar, kimi insanların virüs karşısında doğal bir bağışıklığa sahip olup olmadığını kıymetlendiriyor.

HERKESİN BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ BAŞKALARINDAN FARKLI

Uzmanlar, bu şahısların bağışıklık sistemlerinin virüsle savaşmanın yolunu daha evvelce bildiğine inanıyor. Bu şanslı azınlığın kanı ve hücreleri üzerinde yapılacak çalışmalarla da bağışıklığın tabiatına dair kritik iç görüler elde edilebileceği tabir ediliyor.

Dahası bu bireyler, pandemi araştırmaları bağlamında en değerli maksat olan her türlü varyanta karşı tesirli olabilecek üniversal bir Covid aşısının anahtarını da ellerinde tutuyor olabilirler.

Londra Emperyal Koleji'nde immünoloji profesörü olan Dr. Danny Altmann, Telegraph'a yaptığı açıklamada, "Biz bağışıklığı mutlak bir şey üzere düşünüyoruz; virüse karşı bağışıklığımız ya vardır ya da yoktur diyoruz. Ancak bu fikir biçimi nedeniyle bir dünya ayrıntısı göremiyoruz" dedi.

Bağışıklığı denetim eden genlerin insan bedenindeki en çeşitli genler olduğunu, bireyden bireye dev farklılıklar gösterdiğini söyleyen Altmann, "Kan kümesi üzere bir şeyden bahsettiğimizde kombinasyonlar çok sonlu. Fakat bağışıklık kelam konusu olduğunda binlerce farklı ihtimal var. Birbirine tıpkı iki kişi bulmak imkânsız" diye konuştu.

Bunun sonucunda, kimi insanların virüse yakalanmaya başkalarından daha meyilli olmasına şaşırmamak gerekiyor. Üstelik laboratuvar çalışmaları da Altmann'ın söylediği bu olguyu doğruluyor.

GÖNÜLLÜLERE TAAMMÜDEN VİRÜS BULAŞTIRILIYOR VE…

Oxford Üniversitesi ve Londra Emperyal Koleji araştırmacıları şu an çeşitli "meydan okuma çalışmaları" yürütüyor. Bu çalışmalarda gönüllülere, burunlarına çektikleri bir sıvı çözeltisi ile Covid bulaştırılmaya çalışılıyor. Akabinde bu şahıslar karantinaya alınarak iki hafta boyunca izleniyor.

Tüm gönüllülerin aşılama durum ve sayıları, maruz kaldıkları SARS-CoV-2 virüsü ölçüsü ve bu virüse maruz kalma yolları birebir aynı. Fakat uzmanlar, tıpkı daha evvelki meydan okuma çalışmalarında olduğu üzere, gönüllülerin her birinin çok farklı bağışıklık reaksiyonları vereceğini düşünüyor. Kimilerinde antikor ve T hücrelerinin patlama yapacağı, kimilerinde ise bu türlü bir reaksiyonun ortaya çıkmayacağı kestirim ediliyor.

"ABORTİF ENFEKSİYON" OLGUSU DİKKAT ÇEKİYOR

Benzer bir durum hastanelerde de gözlemleniyor. Pandeminin başlangıcında, Londra Üniversitesi'nden uzmanlar, bu kentteki sıhhat kurumlarında çalışan çok sayıda işçisi, COVIDSortium isimli çalışmaya dahil etti. Gönüllülerin neredeyse tamamının iş yerinde SARS-CoV-2'ye maruz kaldığı düşünülüyordu. Bu şahıslara yapılan testler yakından takıp edildi. Çalışmanın sonucunda sıhhat çalışanlarının aşağı üst yüzde 20'si çok açık bir biçimde Covid enfeksiyonu işaretleri gösterirken, yüzde 65'i enfekte olmamıştı.

Ancak en değişik olan geriye kalan yüzde 15'ilk kısımdı. Bu üçüncü kümedeki bireylerin düşük düzeyli "abortif (yarıda kesilmiş) enfeksiyon" yaşadıkları ve PCR sonuçlarının negatif olduğu belirlendi.

Kanlarında Covid antikorları yoktu fakat T hücresi sayıları ortalamanın üzerindeydi. Bilhassa de Covid'le savaşan spesifik T hücreleri çok yüksekti.

VİRÜSÜN BAŞINI KÜÇÜKKEN EZENLER

Kısaca söylemek gerekirse, bu şahısların T hücreleri, virüsün başını küçükken ezmiş, bedenlerinde kamp kurup yerleşmesine müsaade vermemişti. Pandeminin birinci günleri olmasına rağmen, bağışıklık sistemleri Covid'le nasıl savaşacağını çoktan biliyor üzere görünüyordu.

Londra Üniversitesi'nde viral immünoloji alanında öğretim üyesi olarak vazife yapan ve araştırmanın müelliflerinden olan Mala Maini, bu olguyu, "Enfeksiyona büsbütün direnmediler, fakat virüsü o kadar süratli ortadan kaldırdılar ki standart testlerle tespit edilemedi" sözleriyle açıkladı.

Bu araştırma birtakım şahısların Covid'e karşı doğal bir bağışıklık sahibi olduğunun açık bir ispatı olarak görülüyor. Altmann da bir kesimi olmadığı bu çalışmanın sonuçlarını "ikna edici" olarak nitelendirdi.

AKRABA VİRÜSLERE KARŞI BAĞIŞIKLIK KAZANMAK TESİRLİ OLABİLİR

Peki bu doğal bağışıklık halinin açıklaması ne? En muhtemel teori, bu insanların bağışıklık sistemlerinin yıllar yıllar evvel benzeri virüslere maruz kalmış olması.

SARS-CoV-2 virüsü şu an insanlarda tesirli olduğu bilinen yedi koronavirüsten bir tanesi. Bu virüslerden bir oburu de mevsimsel grip virüsü. Bütün bu virüsler görünüş prestijiyle da birbirlerine hayli benziyor. T hücrelerinin bir adediyle savaşmayı öğrendiğinde başkalarına karşı da daha düzgün savaştığı düşünülüyor.

Bir başka karşılık da genlerimizde yatıyor olabilir, lakin bu husus şimdi çok fazla araştırılmış değil. Bilim insanları birtakım şahısların muhakkak virüsler karşısında bir bağışıklıkla doğmuş olabileceğini düşünüyor.

KENYA'DA 2008'DE YAPILAN ARAŞTIRMADAN ENTERESAN SONUÇLAR ÇIKMIŞTI

Bu ihtimal birinci defa 2008 yılında gündeme geldi. Kenya'da HIV araştırmaları yapan bilim insanları, kimi seks emekçilerinin, müspet olduğu kanıtlanmış çok sayıda bireyle korunmadan birlikte olduklarını ancak buna karşın hiç virüs kapmadıklarını ortaya koydu. Bu bireylerin hücrelerinde, HIV partiküllerinin insan hücresine girmek için kullandığı kritik bir reseptörün bulunmadığı tespit edildi.

Maini, "Şimdi kapsamlı çalışmalarla birtakım insanlarda da Covid'e karşı misal bir durum olup olmadığına bakılıyor lakin şimdi kesin bir kanıt elde edilebilmiş değil" diye konuştu.

BREZİLYALI 100 ÇİFT DEĞERLİ DATALAR SUNACAK

Maini'nin vurguladığı çalışmalardan bir tanesi Brezilya'da Sao Paulo Üniversitesi'nde gerçekleştiriliyor. Bu çalışma kapsamında birebir konutta yaşayan 100 çiftin bilgileri inceleniyor. Çiftlerin özelliği şu: Taraflardan biri semptomatik Covid olumluyken, başka taraf Covid'le enfekte olmadı. Yapılan kan testlerinde de bedenlerinde Covid'e özel antikor bulunamadı.

Bu 200 kişinin tamamının DNA'ları tahlil edilerek genetik farklılıklar olup olmadığı araştırılacak. Sahiden birtakım şahıslarda doğal Covid bağışıklığı olduğu tespit edilirse, bu yalnızca onlar için değil hepimiz için hoş bir haber olacak. Zira bu bulgular ışığında her türlü varyantı alt edebilen geniş kapsamlı bir Covid aşısı geliştirilebilecek.

DOĞAL BAĞIŞIKLIK SPIKE PROTEİNİNİ GAYE ALMIYOR

Bilindiği üzere, şu anki Covid aşıları, virüsün dış yüzeyindeki spike proteinini amaç alacak halde geliştirildi. Lakin spike proteini, virüs her mutasyona uğradığında değişiyor. Bu da aşıların yeni varyantlar karşısındaki gücünün azalmasına yol açıyor.

Ancak görünüşe bakılırsa, doğal bağışıklık daha farklı çalışıyor. Londra Üniversitesi'nde yapılan çalışmada, araştırmacılar, virüse karşı evvelden bağışıklık var üzere görünen şahısların kanlarını dikkatle inceledi. Bu bireylerin T hücreleri, spike proteinini değil, virüsün kalbindeki proteinleri amaç alıyordu.

Söz konusu proteinler mutasyondan mutasyona değişiklik göstermiyor. Dahası yalnızca SARS-CoV-2 virüsünde değil, birçok diğer koronavirüste de tıpkı proteinler bulunuyor.

Yani bu iç kısımdaki proteinlere tesir eden bir aşının geliştirilmesi, yalnızca tüm koronavirüs varyantlarına karşı değil, birçok öteki koronavirüse karşı elimizde bir silah olması manasına geliyor.

Bununla birlikte uzmanlar araştırmaların hala devam etmekte olduğunda ısrarcı. Altmann, "Sakın hiç kimse 'Nasılsa bana bir şey olmuyor' rahatlığına kapılmasın" kelamlarıyla önlemlerin elden bırakılmaması gerektiğinin altını çizdi. Lakin pandemiyle iki yılı doldurmaya yaklaştığımız şu günlerde, bu çalışmaların umut verici olduğu da bir gerçek.

The Telegraph'ta yayımlanan "Why some people keep getting Covid – and others never at all" başlıklı haberden derlenmiştir.